نویسنده: محمد حسینی
زمستان 1400 در کلاس مبانی رمان نویسی (آنلاین) الهام فلاح شرکت کرده بودم. تقریبن اواسط دوره بود که ایشان پیشنهاد دادند که این کتاب را تهیه کنیم. البته پیشنهادی که همراه با الزام خرید کتاب بود. من هم سفارش دادم و نسخه چاپی کتاب را که امضای نویسنده هم پای آن بود دریافت کردم. ناشر کتاب، نشر چهل کلاغ است. قسمتهایی از کتاب ساده، روان و قابل درک هستند. اما بخشهایی دیگر تخصصی هستند و مناسب ویرایشگران است. به هر حال مطالعه این کتاب را به همه نویسنده‌ها پیشنهاد میکنم. اکنون به معرفی بخشهایی از کتاب می‌پردازم.
فصل اول: ویرایش چیست؟ ویراستار کیست؟
در این فصل نویسنده به معنی و ریشه “ویرایش” می‌پردازد. سپس از “ویراستار” و وظایف او می‌گوید که بدین شرح است:
- ویرایش ظاهری و محتوایی
- همکاری با پدید آورنده
- بازبینی نهایی و …….
سپس از درجه‌بندی ویراستاران می‌گوید و اینکه آنها نباید نظر و سلیقه خودشان را در متن وارد کنند، زیرا سبک نویسنده حریم خصوصی اوست.
فصل دوم: از چه حرف می‌زنم
در این فصل به چند متن که در دانشنامه مخصوص کودکان و نوجوانان آمده است اشاره می‌شود و درستی و نادرستی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مثال 1:
موتورسیلکت‌ها از وسایل رایج حمل و نقل هستند. غلط
موتورسیکلت از وسایل رایج حمل و نقل است. صحیح
مثال 2:
اسب محتاطانه پیش می‌رفت، سر خود را با افسار بالا گرفته بود. غلط
اسب با احتیاط پیش می‌رفت، سر افسار خورده‌اش را بالا گرفته بود. صحیح
فصل سوم: همه چیز در زبان اتفاق میافتد
بخشی از کتاب:
اگر ابزار کار ویراستار را رتبه‌بندی کنیم، زبان بر صدر فهرست ابزارهای اوست; ابزاری که متر و معیار او در بررسی و شناخت و ارزیابی متن است.
در ادامه، نویسنده به معرفی و انواع نشانه‌ها، ساختار زبان، ویژگیهای زبان گفتار، نوشتار و معیار می‌پردازد.
فصل چهارم: توصیه‌هایی برای زبان سالم
بخشی از کتاب:
زبان معیار، زبانی سالم، موجز و واضح است با کلماتی که به دقت و بجا انتخاب شده‌اند. جز به خواندن بسیار و مشق کردن، به چنین زبانی نمی‌توان دست یافت.
اکنون عناوین توصیه‌ها را بخوانیم:
- واژه‌ها را درست بنویسید
- از زبان گفتار الهام بگیرید
- جمله‌ها را کوتاه بنویسید
- ساده بنویسید
- تا حد امکان واژه فارسی به کار ببرید
- بی دلیل تنوین به کار نبرید
فصل پنجم: زبان داستان
داستان و زبان
بخشی از کتاب:
داستان متنی است که اتفاقهایی را روایت می‌کند; اتفاقهایی که با هم رابطه علّی و معلولی دارند و به نحوی تابع توالی زمانند. به عبارتی هیچ اتفاق و اقدامی در داستان روی نمی‌دهد مگر اینکه بر اساس منطق حاکم بر متن دلیلی داشته باشد و تابع توالی یا خط زمان باشد. نویسنده سپس به بخشهای زیر می‌پردازد:
راوی، موضوع، زمان، مکان و مخاطب
فصل ششم: جادوی داستان
بخشهایی از کتاب:
زمان یک بعدی است و به ناگزیر مقدمه، میانه و پایان دارد. وقتی می‌خواهیم مخاطب را از اتفاقی باخبر کنیم، چه در گفتار و چه در نوشتار، ناگزیریم ابتدا مقدمه را بگوییم و بعد میانه را و بعد پایان را.
فرض کنید وارد مطب دندانپزشک شده‌اید. نخستین چیزی که می‌بینید یا دقیق‌تر اینکه توجه شما را جلب می‌کند، چیست؟
- منشی؟
- پزشک؟
- بیماران در انتظار؟
- صندلی دندانپزشکی؟
- تابلوهای روی دیوار؟
- یا …؟
فصل هفتم: نشانه‌گذاری
بخشهایی از کتاب:
هنگام سخن گفتن، برای انتقال موثر پیام، از ابزارهایی چون مکث، تکیه و آهنگ ادا استفاده می‌کنیم. گاه سکوت می‌کنیم، لحظه‌ای رو برمی‌گردانیم، به نشانه تأکید سر تکان می‌دهیم، انگشت اشاره را در مقابل مخاطب و خود می‌گیریم تا به گفته‌مان قطعیت بخشیم و …. نقش این ابزارها در زبان نوشتار بر عهده نشانه‌گذاری است.
نشانه‌های معمول در زبان فارسی عبارتند از:
نقطه، ویرگول، نقطه ویرگول، دو نقطه، نشانه احساس، نشانه پرسش، پرانتز، گیومه، قلاب، خط فاصله، خط کوتاه، سه نقطه
فصل هشتم: رسم خط
بخشی از کتاب:
زبان یک توانایی ذهنی است. کلام، حرکت و خط ابزارهای مختلف بهره‌گیری از این توانایی ذهنی‌اند; به عبارتی خط نیز وسیله‌ای برای نمایاندن زبان است.
در ادامه، نویسنده به نوشتن شکل صحیح بعضی از کلمات می‌پردازد.
فصل نهم: نشانه‌های اختصاری ویراستاران
در این فصل، نویسنده به مسائل تخصصی‌تر اشاره می‌کند.
فصل دهم: نکاتی درباره شکل کتاب
این فصل اختصاص به ویژگیهای ظاهری کتاب مثل: صفحه‌آرایی، ارتفاع متن، فاصله خطوط و …. دارد.
فصل یازدهم: املای واژه‌ها
بخشی از کتاب:
در فارسی کلماتی وجود دارند که دو یا چند صورت املایی دارند. این وازه‌ها با صورت‌های املایی مختلف صحیحند، اما ضرورت دارد در یک کتاب یا در یک موسسه انتشاراتی، همیشه تنها یک صورت آنها به کار رود.
مثال: اتاق، اتراق، امپراتور، بقچه، اتریش و ….
تکمله
بهار 1377 بود، عصر پنجشنبه. در بازارچه کتاب قدم می‌زدم و به ویترین کتابفروشی‌ها نگاه می‌کردم که نوشته‌ای پشت ویترین کتابفروشی ققنوس دیدم…………………
پیوست‌ها
در این بخش، نویسنده متنهایی از تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصرخسرو، گلستان سعدی آورده است و در ادامه تمرینهای تخصصی ارائه کرده است.
اینها را هم بخوان
